wolność słowa, wolność wyznania, wolność od lęku, wolność od niedostatku

Wyniki działalności polskiej Kliniki w Jordanii w 2016 r.

fot. Marta Rybicka

 „Z wielką przyjemnością informujemy, iż uruchomiony dla syryjskich uchodźców projekt polskiej kliniki psychoterapii w Irbid okazał się wielkim sukcesem. Polska Klinika psychologiczna w Irbid we współpracy z FWS i parterem Projektu Syrian American Medical Society [SAMS] wprowadziła następujące formy usług w zakresie zdrowia psychicznego oraz wsparcia psychospołecznego:

•   Konsultacje i terapia psychologiczna;

•   Konsultacje i leczenie psychiatryczne;

•   Terapie grupowe dla dzieci, młodzieży, matek i ojców;

•   Prowadzenie treningów i szkoleń (także wewnętrznych dla kadry i wolontariuszy Kliniki).

Formy usług i programy

Usługi były świadczone w ramach specjalnie przygotowanych programów (9 programów prowadzonych w Klinice oraz badanie potrzeb i sytuacji beneficjentów w formie wizyt domowych).

Liczba świadczeń* z podziałem na programy pomocy psychologicznej

 * Świadczenie: działanie służące profilaktyce, zachowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia psychicznego jednego beneficjenta, wynikającego z procesu leczenia związanego z konkretnym programem pomocy psychologicznej.

W wyniku realizacji Projektu osiągnięte zostały następujące bezpośrednie rezultaty:

1) wynajęty został odpowiedni lokal pod działalność Kliniki,

2) pokryte zostały koszty mediów i koszty zakupu materiałów biurowych związanych działalnością Kliniki,

3) zapewniony został transport dla pracowników i beneficjentów Kliniki 5 dni w tygodniu przez okres 8 miesięcy,

4) powstało 10 programów pomocy psychologicznej,

5) zrealizowanych zostało 12 tysięcy świadczeń z zakresu opieki psychologicznej, w tym ponad 7 tysięcy w ramach oferowanych w Klinice programów terapeutycznych,

6) zatrudniona i przeszkolona została odpowiednia kadra (9 pracowników zajmującym się pomocą psychologiczno – psychiatryczną oraz 4 pracowników administracyjno-logistycznych),

7) zaangażowanych zostało w pracę Kiniki dwóch psychologów z Polski,

8) zapewniono beneficjentom leki o wartości 29 tys. USD,

9) dostarczono 770 sztuk podarunków dla najmłodszych pacjentów,

10) przeprowadzono 14 warsztatów dla społeczności lokalnej (w sumie 104 godz.),

11) przeprowadzone zostały dla personelu Kliniki odpowiednie szkolenia podnoszące ich kwalifikacje,

12) udzielono wsparcia (superwizji) placówkom pomocy psychologicznej w Syrii (w Ghouta i Daraa),

13) przygotowany został reportaż fotograficzny o działalności Kliniki,

14) wypromowany został polski program „Pomoc humanitarna na Bliskim Wschodzie 2016”,

15) dostarczono innym organizacjom i mediom informacji o sytuacji uchodźców w Jordanii i możliwościach udzielenia im pomocy,

17) rozdano 79 sztuk misi oraz 50 koszulek z napisem „polska pomoc”.

W wyniku podjętych działań w ramach Projektu można oczekiwać, iż zbudowany potencjał Kliniki będzie w dalszym ciągu służył uchodźcom i społeczności lokalnej w Irbid. Dzięki polskiemu programowi pomocy została zbudowana efektywna struktura organizacyjna Kliniki, podniesione zostały kompetencje jej personelu i przygotowany został kompleksowy program pomocy psychologicznej. Dzięki takiemu przygotowaniu pracy Kliniki mogła ona znaleźć sponsorów na sfinansowanie dalszej jej działalności po zakończeniu Projektu.

Długoterminowych rezultatów można także oczekiwać w związku z udzielonemu przez pracowników Kliniki wsparciu (w formie konsultacji i superwizji) ośrodkom pomocy psychologicznej na terenie Syrii (Ghouta i Daraa). Umożliwiło to efektywne wykorzystanie na terenie Syrii doświadczeń i metod pracy opracowanych w Klinice w Irbid. W pracach Kliniki zaangażowani byli, jako wolontariusze, Syryjczycy, którzy studiowali psychologię na Uniwersytecie w Irbid (Irbid University). Można więc oczekiwać, że zdobyta przez nich wiedza i doświadczenie w pomocy poszkodowanym w wojnie przełoży się na ich lepszą działalność w dziedzinie psychologii i leczenie różnych rodzajów zaburzeń psychologicznych już w Syrii po zakończeniu wojny. Daje to nadzieję na lepsze funkcjonowanie syryjskiego społeczeństwa po zakończeniu konfliktu.

W celu przybliżenia metod działania Kliniki poniżej zamieszczony został opis kilku stosowanych metod terapeutycznych w ramach różnych programów i celów ich realizacji. Najważniejszym i największym programem Kliniki był Program dla matek (2 246 beneficjentek).

Program dla matek - „Chcę żyć”

Program nakierowany był na nabycie umiejętności radzenia sobie z lękiem (uspokajania bicia serca, rozluźnienia, spokoju) i podniesienia poczucia własnej wartości, a także edukacji zdrowotnej i świadomości objawów niepokoju, jak również do określenia charakterystyki faz rozwoju u dzieci oraz poznaniu technik radzenia sobie z większością problemów behawioralnych u dzieci oraz roli pozytywnego wychowania jako alternatywy dla kar i podniesienia umiejętności komunikacyjnych rodziny.

 Program dla matek - „Dom pełen pokoju”

Program miał na celu utrzymanie stabilności i równowagi syryjskiej rodziny po bolesnym doświadczeniu poszukiwania azylu, identyfikowanie sposobów rozwiązywania problemów, uczenie się skutecznych umiejętności komunikacyjnych i świadomości poprzez model udanych relacji rodzinnych.

Program dla matek - „Sztuka życia”

Był przeznaczony do leczenia objawów lęku i depresji poprzez podniesienie wewnętrznej wartości człowieka. Szkolenia dotyczyły umiejętności życiowych matek, które podnosiły ich psychiczną elastyczność. Terapie zwiększały umiejętności kobiet w zakresie dbania o siebie i kierowania własnym życiem, a przez to zwiększały ich możliwości pomocy osobom wokół nich.

Program dla matek - „Umiejętności radzenia sobie z adolescentem”

Program miał na celu zidentyfikowanie rozwojowych charakterystyk tego etapu, tego jakie są psychologiczne źródła napięcia dla nastolatków oraz znaczenie wczesnej interwencji i edukacji psychologicznej i społecznej młodzieży, rozwoju umiejętności skutecznego komunikowania się z nastolatkiem oraz rozumieniu problemu wczesnych małżeństw i rozpoznawania jego negatywnych skutków.

Warsztaty dla matek:

1 - Jak mogę zmienić swoje życie

Warsztaty te poświęcone były rozwojowi w zakresie samooceny i osobistych wartości, psychologicznych i społecznych, które są odzwierciedlone na rodzinie jako całości, zawierały interaktywne ćwiczenia i działania kończące się ćwiczeniem spokojne serce.

2 - Świadomość molestowania seksualnego dzieci

Warsztaty miały na celu określenie etapów rozwoju psychoseksualnego dzieci, oraz objawów molestowania seksualnego. Na warsztatach wyjaśniano co to jest molestowanie, prezentowane były metody wczesnego zapobiegania i ochrony przed molestowaniem i omawiano co należy zrobić, gdy odkryto występowanie molestowania.

3 - Przemoc i przyszłość dzieci

Warsztat miał na celu określenie pojęcia przemocy wobec dziecka, jakie są rodzaje i formy przemocy, jego przyczyny, jakie są skutki przemocy wobec dzieci i w jaki sposób można powstrzymać przemoc wobec dziecka w odniesieniu do Konwencji praw dziecka.

4 – Bezsenność

Warsztaty maiły na celu określenie etapów snu, odróżnianie bezsenności i trudności ze snem oraz znaczenia dobrego snu w nocy dla fizycznego i psychologicznego funkcjonowania.
   

Program dla adolescentów

Program został zaprojektowany w oparciu o wyniki badań i wizyt domowych. Miał na celu redukcję objawów lęku i nieprzystosowania u młodzieży, jak również promowania rozwoju ich pozytywnego potencjału, zdrowia, oraz świadomości psychologicznej i społecznej. Program składał się z ośmiu sesji, połączonych z dwoma sesjami edukowania rodziców.

Występujące objawy problemów psychologicznych

Wśród dzieci będących pacjentami Kliniki najwięcej symptomów związanych było z doświadczaniem urazu lub traumy psychicznej (48% dzieci), na miejscu drugim znalazły się inne zaburzenia lękowe związane z brakiem bezpieczeństwa (34%), 9% prezentowało objawy zaburzeń zachowania i kolejne 9% dzieci miało problemy społeczne, związane z przystosowaniem się do nowych warunków życia.

Symptomy i zaburzenia prezentowane przez dzieci będące pacjentami Kliniki

 Do najczęstszych kategorii lęku i zaburzeń zidentyfikowanych wśród beneficjentów należały:

• Lęk separacyjny to doświadczanie nadmiernego dla danej fazy rozwojowej lęku i niepokoju związanego z oddzieleniem od domu lub osób znaczących. Dzieci z taką dolegliwością często nadmiernie martwią się o zdrowie i bezpieczeństwo ich rodziców, mają problemy z zasypianiem bez rodziców, skarżą się na bóle brzucha i bóle głowy, co może manifestować się odmową pójścia do szkoły. Dzieci te na początku zajęć mają obawę przed oddzieleniem się od matki, kurczowo przywierają do matki, pojawia się u nich szereg symptomów somatycznych. Wśród syryjskich uchodźców problem ten występuje także u rodzica w związku z lękiem oddzielenia się od dziecka.
• Uogólnione zaburzenie lękowe charakteryzuje przewlekłe, nadmierne i niekontrolowane zmartwienie. Obawy mogą odnosić się do przyjaciół, rodziny, zdrowia, bezpieczeństwa, i/lub przyszłości. Rozpoznanie uogólnionego zespołu lęku wymaga również obecności co najmniej jednego z objawów somatycznych, takich jak napięcie mięśniowe lub trudności ze snem. Dziecko takie może być ogólnie napięte i niepewne, może doszukiwać się zagrożeń w coraz to nowych problemach. Wymaga cierpliwego udzielania informacji. Pomocna może być edukacja w zakresie technik oddechowych i relaksacyjnych. Dla tych dzieci stworzono w Klinice specjalny program „Mądre serce”, w trakcie którego dzieci mogą nauczyć się radzić sobie ze swoim niepokojem na różnych poziomach.
• Fobia specyficzna: oznacza intensywny strach wobec określonego obiektu lub sytuacji; często towarzyszy mu unikanie przedmiotu lub sytuacji. Aby odróżnić między rozwojowym i normalnym strachem a konkretną fobią, trzeba rozważyć wiek, nasilenie objawów i stopnień pogorszenia funkcjonowania. W porównaniu do normalnych lęków, fobie są nadmierne, trwałe i nieprzystosowawcze. Najskuteczniejszą terapią w Klinice w przypadku występowania objawów tego rodzaju fobii okazały się programy edukacyjne dotyczące typowego i zaburzonego rozwoju dziecka oraz specyfiki zaburzeń lękowych połączone z metodami wspierania rozwoju dziecka.
•  Dzieci i młodzież z fobią społeczną charakteryzuje często strach lub dyskomfort w sytuacjach ekspozycji społecznej. Ci młodzi ludzie obawiają się negatywnych ocen ze strony innych i martwią się, że zrobią coś żenującego, głupiego, lub nieadekwatnego w takich miejscach jak klasa, restauracja czy zajęcia sportowe. Program dla młodzieży był m.in. ukierunkowany na wsparcie młodzieży z tymi objawami.
• Młodzież z agorafobią unika lub czuje duży dyskomfort w miejscach, z których nie mogą uciec lub uzyskać pomocy. Agorofobia może występować samodzielnie lub z atakami paniki. Typowe sytuacje stresowe dla agorofobików to tłum, czekanie w kolejce, przerwa w szkole, centra handlowe; zamknięte miejsca (jak winda), otwarte miejsca (jak parki), podróże (głównie ze względu na transport publiczny), obozy czy wycieczki i zajęcia poza domem. Dla identyfikacji i zwalczania tych objawów cenna była współpraca z rodzicami.

• Zaburzenia Obsesyjno-Kompulsywne (OCD) obejmują powtarzające się obsesje lub czynności przymusowe, które są czasochłonne i powodują znaczne cierpienia i dystres. Obsesje to powtarzalne, natrętne myśli, które często odnoszą się do obaw związanych z czystością, nadmiernymi wątpliwościami, motywami seksualnymi lub agresywnymi, chęcią zniszczenia (np. jednego z rodziców). Kompulsje to powtarzające się czyny, akty lub aktywności mentalne, których celem jest redukcja lub uśmierzenie niepokoju i cierpienia spowodowanego przez obsesyjne myśli (np. obsesyjne mycie rąk z powodu „nieczystych” myśli). Osoby z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym opierają się, przynajmniej na początku, wykonywaniu swoich kompulsji. Kiedy są spokojne, wydają się im one bezsensowne. Jednak, gdy wraca lęk, moc redukowania niepokoju, jaką ma rytualne, kompulsyjne zachowanie, wydaje się nie do odparcia. Cierpienie odczuwane przez ludzi z tym zaburzeniem psychicznym wynika częściowo z ich frustracji, związanej ze świadomością irracjonalności lub przesadnego charakteru ich obsesji, przy jednoczesnej niemożności ich wyeliminowania

Zaburzenia te częściej występowały u młodzieży niż u dzieci, a zwłaszcza u osób z traumatycznymi doświadczeniami związanymi z uchodźctwem. Skuteczne w tym względzie były wprowadzony przez Klinikę program dla młodzieży rozwijający umiejętności radzenia sobie z lękiem, rozwiązywaniem konfliktów, asertywnością i tworzeniem grup wsparcia.

• Zespół Stresu Pourazowego (PTSD) może wystąpić, gdy osoba doświadczyła lub była świadkiem niespodziewanego, zagrażającego życiu wydarzenia (lub narażającego życie osoby bliskiej). Dziecięcy Zespół Stresu Pourazowego (Child Traumating Stress) występuje, kiedy dzieci lub młodzież narażone są na traumatyczne sytuacje i wydarzenia, które przekraczają ich możliwości poradzenia sobie z tym, czego doświadczają

W wypadku ofiar wojny lub świadków drastycznych zdarzeń objawy PTSD występowały w trzech kategoriach, opisanych jako:

1) uporczywe doświadczanie traumy w snach, powtarzających się wspomnieniach, skojarzeniach (wtargnięcia);

2) emocjonalne odcięcie się od negatywnych doświadczeń (odrętwienie), izolacja w relacjach z osobami bliskimi i dalszym otoczeniem, wycofanie się z wcześniejszych aktywności;

3) nadreaktywność (nadpobudliwość), nadmierne pobudzenie emocjonalne skutkujące zaburzeniami snu, trudnością w koncentracji uwagi i zakłóceniem funkcji poznawczych, niekiedy z widocznym regresem w rozwoju.

Pacjenci z objawami PTSD najczęściej kierowani byli na terapie indywidualne.

• Zaburzenia nastroju, a przede wszystkim depresja, którą charakteryzuje występowanie przez dłuższy czas (od 2 miesięcy do kilku lat) takich objawów jak:

• obniżenie nastroju lub dysforia (dysforia- zaburzenia nastroju ze skłonnością do drażliwości, agresji i wybuchowości nieadekwatnej do sytuacji) występujące codziennie przez przeważającą część dnia odczuwana subiektywnie i dostrzegana przez otoczenie,

• znaczne ograniczenie zainteresowań wszystkimi czynnościami oraz brak odczuwania przyjemności związanej z ich wykonywaniem,

• spadek lub wzrost masy ciała minimum 5% w ciągu miesiąca lub codzienny wzrost lub spadek apetytu,

• utrzymująca się bezsenność lub nadmierna senność,

• spowolnienie lub podniecenie ruchowe,

• uczucie zmęczenia,

• poczucie nieuzasadnionej winy, obniżenie poczucia własnej wartości,

• obniżenie sprawności myślenia, zaburzenia uwagi i koncentracji, niemożność podjęcia decyzji,

• nawracające myśli o śmierci, myśli samobójcze realizowane bądź nie.

  Pacjenci z objawami depresji zależnie od intensywności występowania objawów brali udział w terapiach grupowych lub indywidualnych, przypisywane były im odpowiednie leki, a w niektórych przypadkach kierowani byli na konsultacje psychiatryczne oferowane w Klinice.

Wśród dorosłych pacjentów Kliniki procentowy udział poszczególnych zaburzeń wyglądał inaczej niż u dzieci. W populacji dorosłych zaburzenia nastroju, zaburzenie potraumatyczne oraz zaburzenia adaptacji były o wiele częściej doświadczane niż w grupie dzieci. Dlatego często niezbędna była –oprócz grupowych form interwencji – indywidualna pomoc psychologiczna i farmakologiczna. Złagodzenie objawów depresji i lęku u rodzica oraz wyposażenie go w odpowiednią wiedzą i umiejętności pozwalało na zapewnienie także dziecku życia w bezpieczniejszych i bardziej stabilnych warunkach. W wyniku tego dzieci mogły mieć także zdrowsze relacje z rówieśnikami, lepsze osiągnięcia w szkole, podwyższone poczucie własnej wartości i ogólnego zadowolenia z życia.                                                                        

Częstość występowania symptomów różnego rodzaju zaburzeń u dorosłych

Sfinansowanie leków dla pacjentów Kliniki

W okresie trwania Projektu beneficjenci mogli liczyć na uzyskanie darmowych leków przepisywanych przez psychologów i psychiatrę pracujących w Klinice. SAMS (parter Projektu) pokrył koszty leków o wartości 21 017 JOD (29 685 USD). Był to wkład finansowy partnera do Projektu.

Metody oceny potrzeb beneficjentów i działań Kliniki

Etap I - Ocena adekwatności zaproponowanego programu

Ocena programu dokonywana jest przez psychologów na podstawie analizy sytuacji i stanu beneficjentów. Taka analiza była możliwa dzięki prowadzonym wizytom domowym u potencjalnych beneficjentów.

Analiza sytuacji społeczności uchodźczej i przyjmującej dokonywana była na podstawie kwestionariusza wypełnianego przez odpowiednio przygotowanych wolontariuszy i pracowników Kliniki na podstawie zadawanych badanym osobom pytań.

Przykładowo w przypadku dzieci wolontariusze dążyli do ustalenia czy dziecko:

- obawia się separacji od rodzica,

- było świadkiem przemocy,

- boi się ciemności,

- boi się obcych,

- czerwieni się i/lub trzęsie przy obecności nieznajomych,

- boi się zwykłych rzeczy,

- wstydzi się w sytuacjach społecznych,

- narażone było na ośmieszenie,

- bywa często zazdrosne,

- ma poczucie mniejszej wartości,

- cierpi z powodu braku bliskości emocjonalnej,

- było ofiarą bicia,

- doświadczyło użycia wobec niego wyzwisk w czasie rozmów,

- charakteryzuje upór,

- jest bardzo płaczliwe,

- waha się przy każdej czynności,

- spotyka się z akceptacją jeśli chodzi o wyrażane uczucia,

- umie nawiązywać przyjaźnie,

- może liczyć na zrozumienie i pomoc w rozwiązaniu różnych problemów,

- jest pewne siebie,

- jest codziennie przytulane.

Etap II – Ocena skuteczności metod terapeutycznych

Stan beneficjentów oceniany był w Klinice za pomocą kwestionariusza wypełnianego przed przystąpieniem rodzica lub dziecka do programu oraz po jego zakończeniu. Dotyczyło to jednak sesji terapeutycznych w ramach programów dla dzieci i matek. Ta metoda nie była stosowana w programach dla mężczyzn, nastolatków oraz beneficjentów warsztatów.

Kwestionariusz dotyczący dziecka zawierał kategorie oceny częstości występowania symptomów zaburzeń oraz częstość pozytywnych i negatywnych zachowań.

W kartotece każdego dziecka będącego pacjentem Kliniki stosowano system punktacji, w którym badane były 25 symptomów opisujących stan psychiczny. Każdemu objawowi przypisywana była punktacja dotycząca intensywności/częstości jego występowania (od 1 do 4 punktów).

W związku z tym im bliżej 100 punktów była ocena końcowa tym intensywniejsze były symptomy zaburzeń psychicznych u pacjenta. Następnie po ukończeniu cyklu terapii ponownie pacjent był oceniany i dzięki temu można było stwierdzić stopień poprawy (wyrażony w punktach lub procentowo).

Zgodnie z wynikami uzyskanymi przez zespół prowadzący zajęcia dla dzieci na podstawie wspomnianych kwestionariuszy stwierdzono, że stan 91.5% pacjentów poprawił się, a stan 8,5% pacjentów pogorszył się mimo terapii. Średnia poprawa wynosiła 14,2 punktów (co wyrażone w procentach stanowiło ok. 20% poprawę w stosunku do stanu sprzed podjęcia terapii). Poprawę doprowadzająca do sytuacji normalnej (poniżej 50 punktów) stwierdzono w przypadku 36,2% pacjentów. Zakres poprawy w indywidualnych ocenach wynosił od 0 do 54 punktów. Generalnie im wyższy był wyjściowy poziom lęku, tym wyższy był stopień uzyskanej poprawy (np. z 92 na 44), najmniejszy stopień poprawy uzyskano u dzieci, u których wyjściowy poziom lęku był niski (np. z 54 na 50 lub z 48 na 45). Poprawa u dzieci proporcjonalna była do stopnia ich świadomości występujących u nich objawów i umiejętności nazywania emocji.

Przy zbieraniu danych o wynikach terapii zaoferowanych dorosłym pacjentom Kliniki występował problem ochrony ich prywatności i wstydu, jaki często przeżywali przychodząc po pomoc psychologiczną. Informacje i ocena stanu osób dorosłych opierała się na ich ogólnej diagnozie psychologa, a nie samoocenie, a zatem metodologicznie nie są to w pełni obiektywnie dane. Podobny problem dotyczył również grupy nastolatków.

Uproszczony system punktacji, na podstawie którego psycholog mógł ocenić stan pacjenta był stosowany w programach oferowanych kobietom. Wyniki ocen psychologów wskazują na eliminację zaburzeń w zadowalającym stopniu u 52% pacjentek, u 12% pacjentek osiągnięty został stan graniczny, w którym zaburzenia występują w łagodnej formie, a u 36% pacjentek poprawa była niewystarczająca i zlecona była dalsza terapia lub leczenie.

W przypadku mężczyzn i nastolatków nie był stosowany system punktacji, a wyniki terapii oceniane były przez psychologów. Na podstawie diagnozy psychologa podejmowana była decyzja o zaproponowaniu beneficjentowi dalszej terapii, zmiany formy terapii lub uznaniu dalszej pomoc psychologa za niekonieczną.

Ponadto, Klinika prowadziła zapiski tzw. „historii sukcesu”, które są opisem ewolucji sytuacji życiowej pacjentów w związku z korzystaniem z usług Kliniki opisane ich własnymi słowami. Zapiski co do istoty były częścią terapii. Pozwalały pacjentowi samemu ocenić własną sytuację przed i po podjęciu terapii. Stanowiły one również dokumentację historii pacjenta i występujących u niego zaburzeń psychologicznych.

Przykład:

„Jestem matką, mam 36 lat, jestem wdową z trójką dzieci, mój mąż zginął na wojnie w Syrii 3 lata temu,. Przez trudną sytuację, w jakiej znajdują się tu w Jordanii uchodźcy, miałam ogromne trudności, aby się przystosować i wychowywać trójkę moich dzieci. Do SAMS trafiłam, dzięki ich wizycie domowej. Zaproponowali, żebym z dziećmi przyłączyła się do ich programu. I rzeczywiście spróbowałam zmniejszyć swoje napięcie psychiczne, które niszczyło moje dzieci i moje życie dzień po dniu.

Na początku programu, jedyny sposób, w jaki obchodziłam się ze swoimi dziećmi, to było bicie ich aż do krzywdy, uszkodzenia, bez świadomości i bez kontroli, zawsze jak było mi ciężko. Mój stan psychiczny był coraz gorszy, moich dzieci również. Żeby być szczerą, nie wierzyłam nigdy w pomoc psychologiczną, ale po wzięciu udziału w programie „Chcę żyć” z grupą z kliniki, zaczęłam zauważać, że inaczej obchodzę się z uczuciem złości i zmartwieniami. Zaczęłam obchodzić się z uczuciami łagodniej, od pierwszej sesji przestałam bić moje dzieci, zaczęłam poznawać je od nowa, jakbym je dopiero urodziła i zaczęłam dotykać ich małe twarze bez uczucia winy i ciężaru. Zaczęłam uśmiechać się, kiedy one się uśmiechały, bez strachu, grozy i lęku przed jutrem. Ich zachowanie zmieniało się i ich możliwości ekspresji i poczucia bezpieczeństwa stały się lepsze, bo one także brały udział w programie „Mądre serce”

Dziękuję zespołowi treningów dla matek i dzieci za ich ludzkie traktowanie drugiego człowieka

Przez całe życie będę wam wdzięczna

Chcę żyć z moimi dziećmi, bardzo chcę”

Etap III

Trzy miesiące po terapii wolontariusze lub pracownicy Kliniki ponownie komunikują się z osobami, które były beneficjentami Kliniki, przeważnie telefonicznie. Ma to na celu próbę stwierdzenia czy u byłego pacjenta ponownie pojawiły się pewne objawy. Ta forma komunikacji zazwyczaj jest wystarczająca ze względu na zdobytą przez beneficjenta wiedzę o występujących u niego objawach psychologicznych w trakcie terapii w Klinice.

Dzięki temu, że równolegle do programów dla dzieci prowadzone były zajęcia dla matek i ojców (zwykle w osobnych grupach) rodzice także mieli szansę na poświęcenie sobie uwagi, spotkanie się z innymi, doświadczenie akceptacji i empatii, naukę rozwiązywania konfliktów i radzenia sobie z problemami wychowawczymi, radzenie sobie z emocjami i stresem, a także relaks i odpoczynek.

Wyniki tych oddziaływań przedstawione są w formie opisowej, system punktowy okazał się w tym przypadku nieskuteczny (inaczej niż w przypadku dzieci). Wynika to z faktu, że dorośli dłużej borykają się ze swymi problemami. Wydarzenia wojny i ucieczka z domu pozostawiły głębszy ślad na ich psychice, dlatego potrzebna dla nich jest znacznie dłuższa pomoc, by wyniki pracy grupowej i indywidualnej się utrzymały.

Wsparcie działalności Kliniki przez psychologów z Polski

W dniach 9-19 maja 2016 w polskiej Klinice psychologicznej w Irbid pracowało dwóch psychologów z Polski. Celem ich pracy było dookreślenie zakresu potrzeb efektywnego funkcjonowania placówki oraz podwyższenie kwalifikacji pracowników Kliniki w zakresie pomocy psychologicznej.

Realizując swoje zadanie eksperci z Polski:

1. Zapoznali się z kwalifikacjami kadry – ich wiedzą, umiejętnościami i postawami wobec beneficjentów, co pozwoliło na określenie zakresu potrzeb szkoleniowych;

2. Przeprowadzili weryfikację merytoryczną i zaproponowali zmiany w realizowanych przez zespół programach wsparcia i poradnictwa psychospołecznego zarówno na poziomie indywidualnym, jak i grupowym;

3. Przeprowadzili konsultację merytoryczną dotyczącą ankiety używanej przez wolontariuszy w trakcie wizyt domowych. Zaproponowane zostały zmiany w celu zwiększenia jej adekwatności do zmieniających się warunków oraz zmian wprowadzanych w klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych (DSM V);

4. Zorganizowali konsultacje psychologiczne dla pracowników Kliniki, (10 sesji indywidualnych z pracownikami i wolontariuszami);

5. Przeprowadzili 8 bezpośrednich konsultacji małżeńskich dla pacjentów i pacjentek;

6. Przeprowadzili superwizję indywidualną i grupową dla personelu Kiliniki – rozszerzenie posiadanych kompetencji, zmniejszenie ryzyka nieskutecznych interwencji: 2 sesje grupowe, i 12 sesji indywidualnych, na których superwizowanych było w sumie 17 przypadków udzielenia pomocy psychologicznej pacjentom;

7. Przeprowadzili warsztaty z technik relaksacyjnych dla pracowników Kliniki, warsztaty z zasad pierwszego kontaktu dla wolontariuszy wizyt domowych oraz warsztaty z neuropsychologicznych podstaw zmiany dla zespołu Kliniki oraz gości z innych organizacji, które współpracują z Kliniką– rozszerzenie wiedzy i umiejętności, wzrost kompetencji;

8. Nawiązali kontakty z przedstawicielami innych organizacji działających w regionie Irbid, które mogą wspomóc działania Kliniki (Norwegian Red Cross, Jordan River Foundation, UNHCR, American Foundation Zakat; ACTED);

9. Uzgodnili z personelem Kliniki jakie działania są niezbędne do usprawnienia funkcjonowania placówki w celu realizacji zadań zakładanych w Projekcie.

Eksperci z Polski ustalili następujące kierunki działań dla Kliniki, które mogłyby podnieść jakość świadczonych usług:

• Wsparcie kompetencji zawodowych zespołu – warsztaty z komunikacji, podstawowych umiejętności pomagania, pierwszej pomocy psychologicznej, prewencji wypalenia zawodowego, terapii traumy, przemocy w rodzinie, przemocy wobec kobiet, wykorzystania seksualnego oraz cyberprzemocy;

• Umożliwienie psychologom korzystania z konsultacji i superwizji doświadczonych psychologów;

• Rozszerzenie współpracy z organizacjami działającymi na terenie Irbid i w północnym regionie Jordanii;

• Umożliwienie, w większym zakresie, udzielania bezpośredniej i pośredniej (przez Internet, telefon) pomocy psychologicznej uchodźcom syryjskim w miejscu ich pobytu (sesje indywidualne, interwencje kryzysowe, konsultacje; warsztaty edukacyjno-psychoprofilaktyczne);

• Podjęcie się działań na rzecz społeczności przyjmującej w postaci warsztatów i szkoleń adresowanych do Jordańczyków (nauczycieli, lekarzy, pracowników lokalnych organizacji oraz ich beneficjentów);

• Dostosowanie ankiety wizyt domowych do zmieniającej się sytuacji syryjskich uchodźców przebywających w Jordanii.

Rozwój świadomości uchodźców – w tym kobiet i dzieci, w wybranych dziedzinach

Potencjalni beneficjenci byli informowani o oferowanych przez Klinikę usługach poprzez wizyty domowe. Była to bardzo udana strategia komunikowania się, ponieważ nie tylko pełniła funkcję informacyjną o działalności nowopowstałej Kliniki, ale także stwarzała możliwość zbierania informacji o warunkach życia uchodźców i ich problemach oraz ewaluacji rezultatów świadczonych usług. Na tej podstawie opracowane zostały, a później zmodyfikowane programy terapii. Został zatem wypracowany, a w późniejszym etapie udoskonalany model pracy Kliniki. Przed uruchomieniem Projektu, w fazie przygotowania programów, przeprowadzono 4 189 wizyt domowych, a w trakcie trwania Projektu przeprowadzono 4 296 wizyt.

W Klinice były prowadzone zajęcia tematyczne dla zaproszonych grup beneficjentów (higiena, edukacja, przemoc domowa, wczesne małżeństwo, praca, wyzysk). Miały one za zadanie zachęcić osoby, u których odbyły się wizyty domowe do skorzystania z usług Kliniki. Zajęcia pozwalały beneficjentom poznać, oprócz tematu głównego zajęć, personel Kliniki oraz zrozumieć zakres i charakter świadczonych przez nich usług. Personelowi Kliniki zaś takie spotkania pozwalały na wyłonienie grup osób, które mogłyby potrzebować pomocy psychoterapeutycznej w związku z pewnymi zauważonymi lub zgłoszonymi dolegliwościami. Z tej formy wsparcia skorzystało w sumie 1386 osób w tym 478 mężczyzn i 908 kobiet.

Dzięki wizytom domowym oraz zajęciom możliwe było także bezpośrednie i szybkie kierowanie beneficjentów do odpowiednich usług psychologicznych, medycznych, źródeł pomocy materialnej, agencji pracy czy ośrodków edukacji, a w szczególnych przypadkach także do UNHCR.