Kryzys uchodźczy – co robić

Bernadett Szabo / Reuters (http://www.theatlantic.com)

Przez Europę wędruje pieszo tysiące nieszczęśników szukających miejsca, gdzie zostaną przyjęci i gdzie będą mogli żyć bezpiecznie. Przez morze dotarli do Włoch i Grecji. Przeszli już Bałkany i stoją na granicy Węgier. Ich obecność budzi reakcje skrajne: od współczucia i chęci pomocy po lęk i wrogość. Postaramy się w kilku prostych punktach wskazać, co każdy z nas może zrobić w obliczu tej sytuacji.

Co robić?

  1. Pomóc uchodźcom w kraju pochodzenia tak, aby nie byli zmuszeni do porzucenia domu.
  2. Pomóc uchodźcom w drodze. Aby mogli doczekać rozwiązania kryzysu, muszą przeżyć.
  3. Pomóc uchodźcom w kraju, do którego dotrą. Potrzebują zarówno pomocy doraźnej, jak i długofalowej.
  4. Przeciwstawiać się fali pogardy i nienawiści w stosunku do uchodźców i migrantów we własnym otoczeniu.
  5. Naciskać na polityków i decydentów i domagać się rozwiązań systemowych.

 

1. Pomoc w kraju pochodzenia
Na pomoc uchodźcom w krajach pochodzenia, zanim porzucili domy, mieliśmy bardzo dużo czasu. W Syrii 4 lata, w Sudanie Południowym 12 (czy ktoś pamięta jeszcze słowo Darfur?), w Somalii całe dekady. Czas ten w większości został zmarnowany, prowadząc wprost do apogeum obecnego kryzysu. Nie znaczy to, że nie ma tam nic do zrobienia. W każdym z tych krajów działają polskie organizacje humanitarne. W przypadku Syrii organizacje takie jak PAH i PCPM są obecne wśród Syryjczyków w Libanie i Jordanii. Fundacja Wolna Syria działa wśród osób przesiedlonych wewnętrznie na terenie Syrii, choć dostęp do nich jest uzależniony od przebiegu walk i często niemożliwy przez długi czas. Na terenie Syrii bardzo skutecznie działa Syryjsko Amerykańskie Towarszystwo Medyczne (SAMS), które w warunkach wojny domowej prowadzi sieć kilkudziesięciu szpitali polowych. Fundacja Wolna Syria jest partnerem SAMS.

Aby włączyć się w działania na tym etapie, kliknij:

Fundacja Wolna Syria

Polska Akcja Humanitarna

Syrian American Medical Society

Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej

Wpłać datek na UNHCR

 

2. Pomoc uchodźcom w drodze

Laszlo Balogh (https://www.facebook.com/artagainstproject)


Na świecie jest obecnie 60 mln uchodźców. Największą grupę wśród nich stanowią obecnie Syryjczycy. Przez ostatnie cztery lata pozostawali przede wszystkim w krajach bezpośrednio sąsiadujących z Syrią. W Turcji jest ich 1,5 mln, w Libanie 1 mln, w Jordani 650 000, w Egipcie 150 000, w Iraku pomimo trwających walk i ogromnego niebezpieczeństwa 250 000. Do tej pory uchodźcy pozostawali blisko granic w nadziei że możliwy będzie powrót do domu, aby nie tracić kontaktu z krewnymi w Syrii, aby nie tracić oszczędności na podróż w dalsze miejsca. Przez okres 3 lat tak ogromna liczba potrzebujących wyczerpała środki własne, krajów które ich przyjęły oraz oficjalnie działających agend międzynarodowych. Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR) – kluczowa organizacja w procesie pomocy uchodźcom - ponawia apele do członków ONZ o wsparcie jej działań. Wsparcie państw członkowskich jest jednak niższe od oczekiwanego i jest w stanie pokryć tylko część potrzeb. Nie mając innego wyjścia uchodźcy ruszają dalej.

Santi Palacios / AP (www.theatlantic.com)

Ich droga wiedzie przede wszystkim przez Morze Śródziemne. Przewożeni przez przemytników małymi łodziami uchodźcy często giną. Międzynarodowe służby starają się ratować tonących. Początkowo ciężar tej operacji ponosiły przede wszystkim Włochy. Pozbawione wsparcia innych krajów Włochy w 2014 roku w akcie protestu znacznie ograniczyły operacje ratownicze. Liczba uchodźców płynących przez morze nie zmalała. Wzrosła jedynie liczba ofiar. Wśród płynących przez morze w 2014 roku tonęła jedna osoba na 16. Widok setek czarnych worków ułożonych na włoskich plażach wstrząsnął opinią publiczną na tyle, że w roku 2015 prowadzona jest już wspólna operacja międzynarodowa. Od tego czasu tonie jedna osoba na pięćset. Na Morzu Śródziemnym działa m.in. statek ratowniczy Lekarzy Bez Granic, który od marca ocalił 11 400 osób.

Od marca, gdy pogoda pozwoliła na względnie bezpieczną żeglugę przez Morze Śródziemne, do Włoch i Grecji przepłynęło 350 000 osób. W całym roku 2014 było to 214 000. Warunki we Włoszech są złe, w pogrążonej w kryzysie Grecji tragiczne. Zdesperowani uchodźcy ruszyli więc pieszo z Grecji do Macedonii, z Macedonii do Serbii, z Serbii na Węgry. Idą pieszo, z dziećmi i odrobiną dobytku.

W krajach do których trafiają reakcje są dość podobne. Władze i część społeczeństwa widzą w nich głównie zagrożenie. Inna część społeczeństwa stara się nieść pomoc. Proporcje tych dwóch grup są różne. Dostępne środki, jakie dany kraj jest w stanie przeznaczyć na potrzeby uchodźców są różne i zazwyczaj ograniczone. Żaden pojedynczy kraj nie jest i nie będzie zdolny zadbać o tych ludzi na najprostszym nawet poziomie bez pomocy z zewnątrz. Możemy pomóc im w tej wędrówce.

Aby włączyć się w działania na tym etapie, kliknij:

Kraj

Organizacja

Opis

Węgry

Migration Aid

Pomoc rzeczowa, transport, środki medyczne

Malta/na morzu

Migrant Offshore Aid Station

Akcje ratownicze na Morzu Śródziemnym

Macedonia

Help the migrants in Macedonia

Pomoc rzeczowa – żywność, środki higieny

Macedonia

Legis

Pomoc rzeczowa – żywność, środki higieny

Grecja

Refugee Solidarity Movement Thessaloniki

Pomoc rzeczowa – żywność, środki higieny

Grecja

Betterplace.org

Pomoc rzeczowa – żywność, środki higieny

Na morzu

Lekarze Bez Granic na morzu

Ratowanie uchodźców na morzu

Bieżące informujacie o dodatkowych możlwościach udzielenia pomocy uchodźcom w drodze przez Bałkany

 

3. Pomoc uchodźcom w kraju do którego dotrą

Ina Fassbender / Reuters (www.theatlantic.com)

Ten punkt zwykle budzi najwięcej kontrowersji. Jest zdecydowanie najtrudniejszy, najbardziej obrosły przekłamaniami i uprzedzeniami, a potencjalnie może być dla kraju gospodarza niezwykle cenny.

Kilka słów wyjaśnienia odnośnie sytuacji osoby, która zjawi się na granicy Polski. Jako obywatel innego państwa poszukujący pomocy osoba taka występuje o objęcie międzynarodową ochroną prawną. Jeśli jest uchodźcą – osobą, której w kraju pochodzenia grozi poważne niebezpieczeństwo prześladowań lub śmierci – prawo międzynarodowe nakłada na nas obowiązek udzielenia pomocy. Do Europy każdego roku przybywa wiele osób które uchodźcami nie są. Przyciąga je wyższy standard życia, nadzieja lepszych zarobków czy wykształcenia. Takie osoby są migrantami, nie uchodźcami. Można zastanawiać się kiedy i w jakim stopniu przyjmowanie migrantów jest korzystne, każdy kraj może jednak realizować własną politykę i nie ma w tym zakresie żadnych obowiązków. Migranci są jednak nadal ludźmi, o czym wiele osób łatwo zapomina. Odróżnieniu migrantów od uchodźców służy procedura sprawdzająca. Na czas procedury osoba nią objęta zamieszkuje zazwyczaj w ośrodku dla cudzoziemców. W przypadku objęcia ochroną międzynarodową mamy do czynienia z uchodźcą. W Polsce uchodźcy mogą liczyć na pomoc finansową państwa. Otrzymują średnio 700 zł miesięcznie na osobę, przez okres 1 roku. W tym czasie powinni nauczyć się języka i samodzielnego funkcjonowania w Polsce, wynająć mieszkanie i zdobyć pracę. Bez pomocy najprawdopodobniej nie osiągną żadnej z tych rzeczy.

Do tej pory wniosek o ochronę międzynarodową składało w Polsce kilkanaście tysięcy osób rocznie. Decyzje pozytywne dotyczyły mniej niż 500 osób. Powtórzmy: Polska w 2014 roku przyjęła nieco ponad 6000 wniosków o „azyl”, z czego pozytywnie rozpatrzy kilkaset. W tym samym czasie do samej tylko Grecji z samej tylko Syrii trafiło ponad 200 000 osób, które jako ofiary wojny w znakomitej większości spełnią kryteria i uzyskają status uchodźców – jak tylko administracja grecka upora się z procedurą. Koczujący w parkach Aten to właśnie osoby oczekujące na działania całkowicie przeciążonych greckich urzędów. Sytuacja we Włoszech jest zaledwie minimalnie lepsza.

W odpowiedzi na taki stan rzeczy Komisja Europejska nakłania inne kraje UE, w tym Polskę, aby solidarnie objęły część obciążeń z krajów, w których znalazła się największa liczba uchodźców. Polska wstępnie zgodziła się przyjąć 2000 osób. W tej liczbie znajdą się osoby z krajów południowej Europy oraz osoby w szczególnie trudnej sytuacji, które pozostały w Libanie i Turcji i gdzie ich przetrwanie jest zagrożone. Negocjacje co do kształtu mechanizmu solidarności europejskiej trwają.

Polska powołała grupę roboczą, w ramach której współpracują UNHCR, MSW, Urząd ds. Cudzoziemców oraz grupa polskich NGO-sów. Zadaniem grupy jest jak najlepsze przygotowanie procesu przyjęcia i integracji przybyłych uchodźców tu, w Polsce. Jak do tej pory działaniom tego rodzaju brakowało koordynacji i często nie były skuteczne. Bezpośrednią współpracę polskiej administracji z organizacjami pozarządowymi od początku tego procesu, już na etapie planowania, uważamy za krok pozytywny, który pozwala mieć nadzieję na sukces przedsięwzięcia.

Działania związane z tym etapem, które wymagają intensywnego zaangażowania wolontariuszy, rozpoczną się najprawdopodobniej w przeciągu kilku miesięcy. Potrzeby przybyłych osób obejmą pomoc bytową, naukę języka, naukę polskiej kultury i funkcjonowania w polskim społeczeństwie, poszukiwanie lokali i zatrudnienia. Co robić? Prosimy śledźcie Państwo z uwagą strony i biuletyny organizacji pozarządowych takich jak nasza Fundacja lub np. stronę refugee.pl. W miarę zapadania konkretnych decyzji co do formy działań i podziału ról będziemy publikować więcej informacji na ten temat.

W pewnym momencie uchodźcy jednak dotrą i do nas. Musimy być dobrze przygotowani.

Fundacja dla Somalii

Fundacja Ocalenie

Fundacja Wolna Syria

 

4. Przeciwstawiać się fali pogardy i nienawiści w stosunku do uchodźców w swoim otoczeniu

Marko Drobnjakovic / AP (www.theatlantic.com)

Za reakcjami tego rodzaju zwykle stoi lęk, dodatkowo powiększany brakiem informacji lub informacjami błędnymi. Atmosfera sensacji i kryzysu tworzona przez media sprzyja reakcjom emocjonalnym a nie sprzyja namysłowi. Co robić? Reagować. Hasła i uwagi oparte na braku wiedzy i stereotypach można korygować informując. Hasła nienawistne i ksenofobiczne pozostawione bez reakcji mogą tworzyć wrażenie, że nienawistna i ksenofobiczna jest większość. Reagujmy.

- Uchodźca jest człowiekiem, tak jak ty i ja.
- Uchodźca jest ofiarą wojny i prześladowań.
- Uchodźca nie jest terrorystą. Często sam przed terrorem ucieka. Możliwe że członkowie jego rodziny zginęli z rąk terrorystów. Możliwe że był tego świadkiem.
- Uchodźca potrzebuje pomocy jednak nie musi i nie chce być ciężarem. Jedna z pierwszych rzeczy o które pyta to możliwość podjęcia pracy.
- Marzeniem uchodźcy jest powrót do domu. Często jest to trwale niemożliwe, co dodatkowo pogłębia jego cierpienie.
- Uchodźców nie powstrzyma niebezpieczne morze ani drut kolczasty. Przyczyną tego nie jest wysokość zasiłków tylko groza, którą chcą zostawić za sobą. Uchodźca pragnie bezpiecznej przyszłości dla swoich dzieci.
- Ponad połowa uchodźców to dzieci.

Aby włączyć się w działania na tym etapie, kliknij:
Ośrodek Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych

Gotowość na przyjęcie uchodźców ma swój wymiar materialny jak i kulturowy.

Refugee.pl

Statystyki UNHCR

 

5. Naciskać na polityków i decydentów i domagać się rozwiązań systemowych

Lefteris Pitarakis / AP (www.theatlantic.com)

Polska znajduje się na uboczy obecnego kryzysu, jednak i do nas uchodźcy napłyną. Nasza administracja podjęła wysiłek przygotowania się na tę sytuację w sposób rzetelny i przemyślany. Współpracuje w tym procesie zarówno z UNHCR jak i polskimi organizacjami pozarządowymi. Przed nami jednak wybory parlamentarne. Wszędzie gdzie nadarzy się okazja pytajcie Państwo kandydatów o ich plany w kwestii przyjmowania przez Polskę uchodźców. Naciskajcie, aby traktowali tę kwestię z pełną powagą. Zobaczcie jaki jest ich stan wiedzy w tym zakresie. Konfrontujcie punkty widzenia. Nie bójcie się zadawać pytań.

Aby włączyć się w działania na tym etapie, kliknij:
List otwarty do polskich władz - akcja zorganizowana przez dziennikarzy

List otwarty do polskich władz - wspierany m.in. przez artystów, naukowców i aktywistów

List otwarty do Premier Ewy Kopacz -  sygnowany przez polskie organizacje pozarządowe

W dniu14 września odbędzie się szczyt państw UE poświęcony kryzysowi uchodźczemu w Europie. Podpisz petycje i weź udział w manifestacji:

Petycja avaaz.org

Kampania Amnesty International

Manifestacja Uchodźcy mile widziani, w sobotę, 12 września - Warszawa

  

Więcej informacji o uchodźcach: https://www.facebook.com/refugee.pl.pah

Drodzy Państwo, powyższy opis jest zwięzły i siłą rzeczy wiele elementów pomija lub traktuje wyrywkowo. W szczególności proponowane formy działań są tylko sugestią. Poszukujcie innych dróg, a jeśli znajdziecie propozycje które uznacie za wartościowe, dajcie nam znać.

Kto chce – szuka sposobów. Kto nie chce – szuka powodów.

Razem możemy zrobić dużo dobrego.

Fundacja Wolna Syria